تعارض چیست؟
بطور ساده تعارض به وجود ایده ها و رفتارهای مخالف با ماهیت های متفاوت مربوط می شود، که در نتیجه به یک حالت چالش انگیز منجر می شود. تعارض یک بخش غیرقابل اجتناب در زندگی است. هر یک از ما دیدگاه ها، ایده ها و مجموعه باورهای مخصوص به خودمان را داریم. ما روش های خودمان برای نظاره چیزهای مختلف را داریم و بر اساس چیزی عمل می کنیم که فکر می کنیم صحیح است. بنابراین، ما اغلب در سناریوهای مختلفی با تعارض مواجه می شویم؛ این تعارض می تواند با دیگر افراد، گروه های دیگر، یا کشمکش در درون خودمان باشد. درنتیجه، تعارض به شیوه های مختلف بر رفتارها و تصمیمات ما تاثیر می گذارد.
تعریف تعارض
واژه تعارض از جمله مفاهیمی اسـت كه معانی متفاوتی از آن مستفاد می شـود. در فرهنگ لغات فارسی، تعارض به معنی مزاحم یكدیگر شدن، با هم خلاف كردن و اختلاف داشتن است. تعارض نوعی رفتار بین گروه های سازمانی تعریف می شود. تعارض یك كشمكش واضح، حداقل مابین دو طرف وابسته به هم است كه اهداف، مفاهیم، ارزش ها و یا اعتقادات ناسازگار از آن درك می شود. تعارض زمانی كه دو یـا چند ارزش، هدف و یا عقیده بطور طبیعی با هم متناقض می شوند و هنوز در مورد آنها توافقی صـورت نگرفته است، ایجاد می شود. نهایتاً تعارض وضعیتی اجتماعی است كه در آن دو یـا چند نفر درباره موضوع های اساسی با هـم توافق ندارند یا نسبت بـه یكدیگر قدری خصومت اساسی نشان می دهند.
چند دیدگاه در خصوص تعارض
در مورد تعارض چند دیدگاه وجود دارد. دیدگاه سنتی به تعارض به عنوان یك پدیده غیر ضروری و بد می نگرد و آن را با واژه هایی چـون بی حرمتی، انهدام و بی منطقی مترادف می داند. دیدگاه روابـط انسانی، تعارض را درتمام گروه هـا و سـازمانها یك رویداد طبیعی می داند و پذیرش آن را توصیه می كند. دیدگاه تعامل گرا اعتقاد دارد علاوه بر آنكه تعارض نیروی مثبت در گروه است، وجود آن برای عملكرد موثر گروه نیز ضرورت دارد.
انواع تعارض
امروزه انواع مختلفی از تعارض را تعریف کرده اند، مانند تعـارض میان فردی كه زمانی آغاز می شود كه یك فـرد رفتار فرد دیگر را به هر طریق آزار دهنده، تحریك كننده یا دردسر آفرین می یابد. هم چنـین می تـوان به تعارض درون گروهی و میان گروهی اشاره كرد كه در مورد اول منظور برخوردهای میان برخی از اعضای گروه با یكدیگر است كه بر فرآیندهای درون گروهی اثر می گذارد و در مورد دوم برخورد و مخالفت گروه ها یا تیم های كاری یا بخش های مختلف سازمان بـا یكدیگر مد نظر است كه می تواند زمینه بنیادی یـا احساسی داشته باشد و هماهنگی فعالیت های كاری را دشوار می سازد.
مدیریت تعارض
مدیریت تعارض یعنی مدیریتی كه بتواند در شرایط تعارض به بهترین شكل شرایط را اداره كرده و بین افراد و نقش هایشان تعادل ایجاد كند و تعارض ایجاد شده را از بین ببرد. بطور كلی مدیریت تعارض فرآیند تشخیص نقش مناسب تعارض در بین گروهها و افراد و استفاده مناسب از فنون مربوطه برای برطرف كردن یا تحرك آنها برای اثربخشی بیشتر است.
تحقیقات نشان می دهد كه وجود تعارض می تواند دارای نتایج مثبت یـا مخرب باشـد. افراد با رویكرد مدیریت تعارض می توانند در مقابله با آن از راهبردها و سبك های مختلف استفاده كنند. بیشترین راهبردهای بكار رفته در ارتباط با مدیریت تعارض، روش همكاری و تشریك مساعی مبتنی بر اعتماد است. توانایی برخورد بـا تعارض و مدیریت آن در موفقیت افراد نقش ارزنده ای دارد. اگر چه سطحی از تعارض مطلوب است و حتی در بعضی مواقع تجویز نیز می شود، اما مانند هر پدیده دیگری مقدار زیاد آن باعث نابسامانی، ناهماهنگی و مشکلات اساسی در زندگی و شغل افراد میگردد.
پنج راهبرد رفع تعارض
۱. رقابت یا جنگ
این روش کلاسیک برد/ باخت می باشد. در این مرحله شخصی که قدرت بیشتری داشته باشد مطمئنا می برد و دیگری مسلما می بازد.
۲. همکاری
این بهترین نوع رفع تعارض می باشد و یک موقعیت برد برد به وجود می آورد. اما رفع تعارض به این شکل کمی زمان بر است و افراد باید راهی را پیدا کنند که هر دو با آن موافقت کنند.
۳. سازش یا مذاکره
این راه از گزینه برد/ باخت بهتر است ولی نمی تواند نتیجه ای شبیه به برد/ برد داشته باشد.
۴. انکار یا احتناب
در این استراتژی هر دو طرف وانمود می کند که هیچ اتفاقی نیافتاده است. این استراتژی برای زمانی که هر دو طرف نیاز دارند که آرام بشوند و خونسردی خود را حفظ کنند خوب است. انکار یا اجتناب تا زمانی که هنوز بحثی شروع نشده باشد خوب است، ولی اگر می دانید که بحث بعدا ادامه پیدا خواهد کرد یا دوباره سرباز می کند بهتر است که از این روش استفاده نشود. این روش باعث می شود که نتیجه بازنده/ بازنده و همچنین حس بدی در طرفین نسبت به همدیگر بوجود بیاید.
۵.کاهش مشکلات
به ظاهر همه چیز خوب به نظر می رسد ولی در باطن ممکن است که هنوز تعارض وجود داشته باشد. این استراتژی شبیه به گزینه 4 می باشد با این تفاوت که یکی با مشکل کنار می آید ولی دیگری مشکل همچنان با او است. استفاده از این استراتژی زمانی مناسب است که رابطه برای شما مهمتر از پرداختن به این تعارض باشد. اما اگر طرف دیگر بخواهد همچنان مسئله را مطرح کند اصلا خوب نیست.
چند توصیه در خصوص مدیریت تعارض:
بهترین روش مقابله با تعارض، برد مضاعفه یعنی Problem Solving یا همان حل مسأله است. یعنی بهتر است به جای در نظر گرفتن ملاحظات مختلف سعی کنیم مسأله را حل کنیم. برای این منظور اصول زیر را در تعارضات رعایت کنید:
- احترام متقابل.
- جستجوی زمینه های مشترک.
- بیان اهداف، نیازها و نگرانی ها.
- طرح دوباره مسئله یا مورد اختلاف در صورت نیاز.
- تمرکز و توجه به نتایج قابل قبول دو طرف.
- انعطاف پذیری و بررسی راه حل های مختلف.
- مثبت باشید، نه منفی.
- حل و فصل مسائل در کنار یکدیگر.
- کنار گذاشتن کلمه ” امّا “ از فرهنگ لغات خود به جای آن ” موافقم...“ یا ” نقطه نظرات شما را می فهمم ....“
- تغییر در شیوه برخورد در صورتی که این شیوه برخورد با مسئله اثربخش نیست.
- چند نفس عمیق بکشید، به همین سادگی.
- موارد اختلاف را تک تک مورد رسیدگی قرار دهید.
- موضوع مورد بحث را به صراحت بیان کنید.